Rezerwat Łęgi Czarnej Strugi

Południowo wschodnia część gminy Nieporęt, powiat Legionowo. Jest to rezerwat leśny obejmujący m.in. dolinę rzeki Czarna Struga i graniczący z Puszczą Słupecką. Został utworzony w 1980 r. w celu zachowania unikalnych, zbliżonych do naturalnych lasów łęgowych wiązowo-jesionowych i jesionowo-olszowych, charakterystycznych dla Kotliny Warszawskiej.

Najbardziej wartościowa jest środkowa część rezerwatu, w której rosną dorodne olsze czarne i wiązy szypułkowe. 

Rzeka Czarna Struga przepływa przez powiaty wołomiński, legionowski, m.in. przez Marki i Kobyłkę i Rezerwat Puszcza Słupecka oraz Łęgi Czarnej Strugi. Jej ujście znajduje się w Kanale Żerańskim.

Uwaga – rezerwat nie został w całości udostępniony dla celów turystycznych. Szlaki turystyczne prowadzą po jego obrzeżach. Można spacerować leśnymi duktami, objechać las rowerem. Zbieranie grzybów i roślin jest zabronione. Nie płoszmy też zwierząt i nie hałasujmy.

Autobusem  ZTM do Czarnej Strugi? Jak najbardziej!

Rezerwat można poznać od strony wschodniej lub zachodniej. 

1. Strona zachodnia: wysiadamy na przystanku Olesin i kierujemy się na wschód. Rezerwat leży około 2 km od przystanku. Można iść ulicą Olesin lub przejść bocznymi ścieżkami od równoległej do Olesina ul. Rajgrasowej. 

2. Strona  wschodnia: wysiadamy na przystanku Czarna Struga, idziemy jakieś 1,8 km wzdłuż drogi krajowej nr 632. Aż dojdziemy do gęstego lasu po lewej stronie i ogródków działkowych po prawej. Ten las to właśnie Rezerwat Łęgi Czarnej Strugi.

Co nas czeka w rezerwacie?

Rejon Czarnej Strugi to zbiorowiska leśne i zaroślowe na siedliskach żyznego olsu.

Drzewa, drzewa, drzewa… Ale jakie! Czytając opisy mazowieckiej przyrody chyba najczęściej spotkamy się z określeniem „łęg”. Jest to rodzaj wilgotnego lasu, który w tym przypadku składa się przede wszystkim z jesionów, wiązów, olch, topoli osik i dębów szypułkowych. W niższych warstwach spotkamy lipy drobnolistne, graby, jawory, brzozy. Kiedyś takich lasów było więcej, zmieniły je melioracje i budowa wałów przeciwpowodziowych. 

W staropolszczyźnie przymiotnik „łęgi” oznaczał „gibki i zwinny”. Niziny również określano łęgami. Nie bez powodu lasy mokrych nizin z gibką i zwinną wierzbą nazwano łęgami. 

Dla łęgów charakterystyczne są przepuszczalne i przewiewne próchniczne gleby o odczynie obojętnym lub słabo kwaśnym. Rodzaj gleb jest wprost proporcjonalny do gatunków występujących tu roślin. Jeśli las zostanie osuszony, gleba stanie są bardziej zasadowa i całość powoli zmieni się w grąd, czyli w zupełnie inny typ lasu. W przyrodzie zawsze jedna zmiana pociąga za sobą kolejne, czasem trudne do przewidzenia.  

Las wiązowo-jesionowy charakteryzuje się bujną warstwą krzewów. Rosną tu: dereń świdwa, bez czarny, głóg dwuszyjkowy, trzmielina pospolita, kalina, porzeczka czerwona, szakłak pospolity. Owocami niepozornego szakłaka żywi się 19 gatunków ptaków, m.in. piękne rudziki, gile i 45 gatunków owadów. Jego kwiaty cenią też pszczoły. 

Na samym dole takiego lasu napotkamy rośliny o dużych wymaganiach glebowych. Łanami rośnie ziarnopłon wiosenny, zawilce żółte i gajowe, złoć żółta, piżmaczek wiosenny, miodunka ćma.Te wszystkie rośliny najpiękniejsze są wiosną. I właśnie wtedy warto odwiedzić Łęgi Czarnej Strugi!  Liście dopiero się pojawiają, mniej jest komarów i meszek – same korzyści.

Inne charakterystyczne rośliny to: kostrzewa olbrzymia, czosnaczek pospolity (we Francji bywa składnikiem sałatek), niecierpek i przytulia czepna. Kiedyś żółtych kwiatów niecierpka używano  do farbowania włosów na czerwono. Jak podaje Atlas roślin jego „roztarte pędy pomagają przy stłuczeniach i ranach, łagodzą także skutki poparzenia pokrzywą”. Podobno działa!

Niecierpek nie cierpi pokrzyw, dlatego w ich pobliżu nie znajdziemy go. 

Rezerwat Łęgi Czarnej Strugi szczególnie znany jest z:

1. jaskra kosmatego;

2. wawrzynka wilczełyko, którego różowe kwiaty można podziwiać od lutego do kwietnia (zależnie od pogody). Jego owoce lubią podjeść sobie piegże, dzwońce, grubodzioby. Co do ludzi, to lepiej, aby wilczełyko zostawili w spokoju i nawet nie dotykali. Natomiast kwiaty są bardzo miododajne i miód jak najbardziej można jeść.

A ze zwierząt mieszka tam...

Aby spotkać dużą zwierzynę trzeba niestety mieć trochę wprawy. Bywają łosie, sarny, jelenie, dziki. Jednak szybciej natkniemy się na kumaka nizinnego lub uroczą traszkę grzebieniastą.

Skóra kumaków  wydziela pienisty śluz, silnie trujący dla ludzi i zwierząt. Dla samych kumaków również nie jest zdrowy, ale one go przecież nie próbują.  Wystraszony kumak przewraca się na brzuch, prezentując czerwone lub pomarańczowe plamy. Jest to zachowanie obronne, które rozumieją nawet ptaki żywiące się żabami. Kumaki większość życia spędzają w wodzie, jedynie późną jesienią, gdy temperatura spadnie poniżej 10 stopni Celsjusza, wychodzą z niej i zimują w wygrzebanych jamkach. 

W potoku Czarna Struga podobno żyły kiedyś raki, według niektórych zdarzają się i teraz.  

Więcej ciekawych informacji o tym miejscu:

1. Jeden z najlepszych blogów opisujących przyrodę okolic Warszawy - Puszcza Słupecka i Łęgi Czarnej Strugi.

2. Przez Legionowo, Jabłonnę i Nieporęt biegnie czarny szlak trasy turystycznej „Polska Walcząca”. Szlak zaczyna się na stacji kolejowej w Legionowie, a kończy przy pętli ZTM na Warszawskiej Kobiałce. Szlak przechodzi m.in. przez Rezerwat Puszcza Słupecka. Opis 35 miejsc związanych z regionem i historią Polski można znaleźć TU.

3. Nowoczesna prezentacja trzech szlaków turystycznych „Polski Walczącej” na terenie powiatu legionowskiego.  Klikamy w lewym górnym rogu ikonę „Szlak czarny”, zobaczymy rozwijaną listę miejsc pamięci. Pod numerem 35  znajdziemy opis mogiły oficera Wojska Polskiego zamordowanego przez UB w 1947 r. Mogiła znajduje się na skraju Rezerwatu Łęgi Czarnej Strugi i Puszczy Słupeckiej. Serwis zawiera mapy, fotki, opisy i został świetnie przygotowany. 

4. PTTK, Szlaki turystyczne Mazowsza.

5. Katalog Obszarów Natura 2000, sporządzony przez Instytut na Rzecz Ekorozwoju. Opis Rezerwatu Łęgi Czarnej Strugi. 

6. Jaworówka k/Marek przy drodze na Białystok. Można odpocząć, jest tu wydzielone miejsce na ognisko, drewniana wiata, plac zabaw dla dzieci, tablice edukacyjne.