Bagno Jacka

Bagno Jacka znajduje się w dzielnicy Wesoła, na północ od ulicy Okuniewskiej i obejmuje ponad 19 ha torfowisk. Jest częścią znacznie większego (241 ha) specjalnego obszaru ochrony siedlisk w ramach sieci Natura 2000 o nazwie „Poligon Rembertów”.

Przede wszystkim jest to miejsce zamknięte dla zwiedzających, niezależnie od motywów, które nimi kierują. Zakaz nie wynika bynajmniej ze złej woli Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Jest po prostu ochroną wrażliwej roślinności torfowiska. Bagno Jacka staje się powoli torfowiskiem w mieście ze wszystkimi tego konsekwencjami. Miasto to przecież tysiące ludzi. Wystarczy kilkunastu pieszych dziennie, jakieś niedopałki papierosów, lekkie śmieci… a cały teren straci swą delikatną równowagę. 

Warszawiacy, którzy chcą podziwiać torfowisko, mogą odbyć wycieczkę ścieżką wokół Bagna Jacka. Jednak prosimy, aby nie penetrować terenów wewnątrz. Zostawmy je niezadeptane, bez śladów naszej obecności. 

Początki

Skoro jest to torfowisko, możemy być pewni, iż dawniej w tym miejscu było jeziorko. Powoli zaczęło zarastać mchami z rodziny torfowców. Jeszcze teraz zanotowano 13 gatunków mszaków i 19 gatunków porostów. Torfowce utworzyły na wodzie kożuch (czyli pło). A później wiadomo, pojawiły się rośliny bagienne, krzewy i drzewa. 

Teren Bagna Jacka to przede wszystkim torfowisko przejściowe, a w niektórych miejscach również torfowisko wysokie. Pewne jest jedno – zdrowe torfowisko winno mieć wodę. I po ostatnich mokrych latach rzeczywiście tak jest. Wcześniej, w latach 80. ubiegłego wieku spadł poziom wód gruntowych, co zaowocowało pojawieniem się brzozy. Od roku 2010 wilgoci jest więcej i brzozy powoli obumierają. Roczne zmiany poziomu wody średnio wynoszą 70 centymetrów.

Torfowisko wysokie oznacza piękne wybrzuszone mchy. Tylko pozornie miękkie, bo pod spodem gromadzi się woda. Z kolei torfowisko przejściowe porasta więcej krzewów i roślin np. czeremcha, żurawina, turzyce, trzciny. Charakterystyczne są również tzw. pływające wyspy, czyli kępy turzyc z wełnianką i np. z czermienią błotną.  

W latach 60. i 70. ubiegłego wieku drzew było tu znacznie mniej. Pojawiły w suchszych latach 80. Wtedy też zaczęła rosnąć pałka szerokolistna, wcześniej rzadko spotykana. Z ciekawostek „pałka wodna jest gatunkiem szczególnie efektywnym przy oczyszczaniu ścieków zawierających dużo materii organicznej i azotu amonowego. Wykazuje się także zdolnością do pobierania i kumulacji metali ciężkich.” (inf. z Atlasu roślin).

Kiedyś Bagno Jacka było Bagnem Bartka

Bagno „Bartek” bo takie miano do końca II wojny światowej nosiło obecne Bagno Jacka, pojawia się pierwszy raz na mapie Królestwa Polskiego z lat 1822-1843. Była to mokra, torfowa łąka otoczona lasami.

W latach 20. ubiegłego wieku również drzewa nie rosły tu tak gęsto jak obecnie. W południowo zachodniej części znajdowała się drewniana gajówka z takąż samą stodołą, rozebrane w latach 80. Pozostały po niej bzy i stare jabłonie.

W czasie II wojny światowej wydobywano stąd torf.  Lata 70. przyniosły zaskakujący pomysł zasypania bagna i budowy ośrodka wypoczynkowego. Całe szczęście…  nastał kryzys i zabrakło pieniędzy, a  bagno ocalało. Co prawda niektóre części zostały zniszczone np. torfowisko wysokie, ale powoli odbudowują się. Zdecydowanie pomaga w tym opieka specjalistów i coraz większe grono ludzi, dla których przyroda Warszawy jest bardzo ważna.

Stan dzisiejszy

Dziś Bagno Jacka to:

1. Trzy zbiorniki wodne ( w sumie dwa, bo trzeci jest torfowiskiem, słabo rozpoznawalnym przez laików) – szkic zbiorników, wraz z przebiegiem ścieżki wokół bagna, możemy zobaczyć na str. 61 monografii przyrodniczej. Zbiornik najbliżej ulicy Okuniewskiej ma otwarte lustro wody. Średnia głębokość torfianek wynosi 130-150 cm, przy mokrych latach bywa zdecydowanie głębiej. 

2. Łąka i zakrzaczenia (od strony nasypu kolejki SKM)  - m.in. brzezina bagienna.

3. Wydma na północy chronionego obszaru.

4. Nasypy, groble.

5. Zalesione piaski.

6. Bór bagienny (sosnowo-brzozowy), ols brzozowy. 

Wokół zbiorników wodnych zobaczymy Łozowska (gęste zarośla wierzbowe) oraz szuwary turzycowe i trzcinowe. Turzyca brzegowa (rodzaj trawy) wygląda tak. 

Jak podaje red. P. Stolarz „Do roku 2011 różni obserwatorzy wykryli na terenie rezerwatu 345 gatunków roślin naczyniowych, należących do 52 rodzin”.

Ciekawostki Bagna Jacka

Bogactwo przyrody można zaprezentować od strony informacji ważnych dla specjalistów lub też od strony gatunków i newsów i istotnych dla danego miejsca , ale również rozpoznawalnych dla laików. Poniżej prezentujemy tę drugą wersję:

1. Żaby! Aż 10 gatunków: żaba jeziorowa, żaba śmieszka, rzekotka drzewna. ropucha szara, ropucha zielona, kumak nizinny, huczek ziemny, żaba trawna, żaba moczarowa, żaba zwinka i jeszcze traszka grzebieniasta – więcej o żabach na stronie warszawskiego ZOO. 

2. 6 gatunków wierzb: uszata, biała, szara, iwa, rokita, wawrzynkowa.

3. 3 gatunki brzozy: brodawkowata, omszona i bardzo rzadka brzoza ciemna.

4. Rosiczka okrągłolistna i mięsożerny pływacz zwyczajny.  

5. 5 gatunków fiołków: riwina, psi, błotny,  leśny, polny.

6. 5 gatunków rozchodnika: ostry, sześciorzędowy, biały, ościsty, wielki.

7. Dzikie drzewa owocowe – raj dla ptaków: wiśnia wonna, czereśnia ptasia, janowiec barwierski, porzeczka czerwona i czarna, śliwa wiśniowa, jabłoń dzika.

8. Niezapominajka polna i leśna.

9. 12 gatunków traw turzyc  - np. turzyca zajęcza, czy wyjątkowo urodziwa turzyca dzióbkowata. 

10. „47 gatunków grzybów wielkoowocnikowych, związanych z siedliskami bagiennymi, leśnymi i martwym drewnem”. 

11. Jaszczurki zwinki, zaskrońce, padalce, żmije.

12. Łasice, kuny, borsuki, jeże, zające, nietoperze, nornice, ryjówki, sarny, łosie. 

13. 136 gatunków ptaków, z czego 62 gatunki lęgowe, 35 występuje w okresie zimowym, reszta podczas migracji – skoro jest tyle ciekawych roślin, to muszą być przecież ptaki i drobne ssaki. 

14. 5 gatunków ważek: żagnice, łątki, szablaki, oczobarwnice, husarze.

Powyższe ciekawostki podajemy za świetną pozycją „Rezerwat Bagno Jacka monografia przyrodnicza”  pod red. P. Stolarza.