Zakole Wawerskie

Zakole Wawerskie jest rozległym terenem, położonym w najszerszym miejscu doliny zalewowej Wisły w Warszawie, a konkretnie pomiędzy Trasą Siekierkowską i Węzłem „Marsa”, Wałem Miedzeszyńskim, ul. Ostrobramską i Traktem Lubelskim.  

Znajdziemy tu:

1. tereny zabudowane (np. osiedla Las i Zbytki),

2. pola uprawne, działki budowlane,

3. łąki, kaczeńcowe, szuwary trzcinowe, nieużytki, ugory,

4. olsy i łęgi (rodzaje podmokłego lasu), zarośla wierzbowe,

5. „Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Zakole Wawerskie”  - ok. 50-hektarowa północna, cenna przyrodniczo część Zakola Wawerskiego.

6. Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu, do którego należy całe Zakole, z wyjątkiem obszarów przy wałach powodziowych i terenów zabudowanych.

Cały ten teren znajduje się zaledwie 8 kilometrów na wschód od centrum Warszawy!

Wisła, starorzecze, terasy zalewowe 

Jest to tzw. wawerski taras zalewowy Wisły. Terasa zalewowa to inaczej obszar zalewowy lub równina zalewowa. Najniższy poziom doliny rzeki Wisły. Płaski, szeroki na 7 km teren, położony wzdłuż rzeki. Od rzeki terasę zalewową (taras zalewowy) dzielą wały przeciwpowodziowe.

Dawniej był to teren regularnie zalewany przez rzekę, która w ten sposób pogłębiała i przesuwała swoje koryto. Przy okazji nanosiła piach i osady, nadbudowując teren. Obecnie Wisła jest bardziej przewidywalna, no i od lat 1905-1911 w rejonie Wału Miedzeszyńskiego posiada wały przeciwpowodziowe.

Z ciekawostek:  Powodzie kiedyś były częstym i naturalnym (co nie znaczy, że pożądanym) zjawiskiem. Powódź z 1909 r. była podobno tak duża, że tereny obecnego osiedla Las i Gocławia aż do Kamionka w całości znalazły się pod wodą. Wystawały tylko dachy. Do Wawra, niczym po morzu, płynęło się łodzią. 

Las na wodzie

Zakole Wawerskie porastają łąki, a w górnym odcinku las olsowy i łęgowy. Ols, szczególnie wiosną, jest jednym z najpiękniejszych lasów. Urok tkwi jednak w jego niedostępności dla człowieka. Woda, kępy drzew . Mokro, grząsko, bagniście. Czasem takie kępy przypominają archipelag wysp. 

Rosną tu czeremchy, jesiony, olsze, wierzby uszate Właśnie w takich miejscach możemy podziwiać kosaćce żółte - nazwa znana, ale konia z rzędem temu kto wie, jak ten kwiat wygląda i gdzie rośnie!

Ols z tego rejonu Warszawy jest olsem porzeczkowym, czyli takim w którym występuje porzeczka czarna. Woda stojąca, sięgająca od kilku do kilkudziesięciu centymetrów nad powierzchnię gruntu.

Osuszony ols porośnie pokrzywą i jeżynami. Więc już chyba lepiej, aby pozostał mokry i niedostępny. Więcej o olsach w artykule z magazynu „Salamandra”.

O geomorfologii i hydrologii Wisły w rejonie Zakola Wawerskiego można przeczytać TU.

Las łęgowy i szatę roślinną Doliny Środkowej Wisły prezentuje projekt Wisła Warszawska. 

Kanały Zakola Wawerskiego

Płyną tędy: Kanał Wawerski (północ i północny zachód), Kanał Nowa Ulga (zachód, wzdłuż Trasy Siekierkowskiej) i Kanał Kawęczyński. Na wschodzie, bliżej ul. Trakt Lubelski, natkniemy się na ciek wodny o szumnej nazwie Rów Zerzeński, wypływający z niewielkiego Jeziorka Żabiego. Aby je zobaczyć trzeba wysiąść na Wale Miedzeszyńskim na przystanku Kanał Nowe Ujście i przejść ok. 1,5 km w kierunku wschodnim. 

Przyroda

Mokradła, olsy, kanały może i są mniej przyjazne dla ludzi, ale dla ptaków są prawdziwym rajem. 

Doliczono się tu 130 gatunków ptaków, w tym aż 30 lęgowych. Różnorodność gatunków bliska tej z nad Bugu i Białowieży. Dla porównania w nadwiślańskim parku Kępa Potocka, po 2008 r. stwierdzono zaledwie 17 gatunków ptaków.

Spotkamy  np.:

1. Pliszkę żółtą, potrzosa, pokrzywnicę, cierniówkę, gajówkę, piegżę , pustułkę, zaganiacza (pięknie śpiewa), muchołówkę;

2. Derkacza, wodnika, dziwonię, brzęczki, drozdy, kokoszki, łozówk, rokitniczki;

3. Traszkę zwyczajną;

4. Grzebiuszkę ziemną;

5. Mnóstwo ciekawych roślin, z których wyróżnia się np. pięknie kolorowa naparstnica purpurowa;

6. Pływacza zwyczajnego - mięsożerna roślina z pędami długości około metra, którą można obserwować w naturalnym środowisku, zaledwie 8 km od centrum stolicy. Nie posiada systemu korzeniowego, swobodnie unosi się na wodzie i ma ładne żółte kwiaty. Zdradzieckie dla owadów są pęcherzyki na liściach. Owad, który dotknie pęcherzyka zostaje wciągnięty do pułapki, wieczko się zamyka, a owada trawią enzymy rośliny.